Lees vs lekker lees

Ek glo ek is in goeie geselskap as ek die stelling maak dat daar boeke is wat lekker lees; waar die bladsye moeiteloos kafgedraf word. Dit het niks te make met genre nie. Ek beleef dit oor spanningsverhale, liefdesromans, vrouefiksie, romanses, selfs nie-fiksie heen.

Dan is daar helaas dié boeke waar jy telkens ’n sin of selfs ’n paragraaf moet herlees omdat iets opsluit nie wil sin maak nie. Jy lees, maar jy lees nie lekker nie.

Dink ek toe bietjie na oor die verskynsel, en ’n paar sondebokke kom meld dadelik aan. Elke leser mag dalk ander skuldiges in hulle ry hê, maar heel voor in my ry staan swak of lomp sinskonstruksie. Sy makker wat meeding om die voorste posisie, is sinne wat te lank is, of wat meer as een begrip met “en” of “maar” saam bondel. Die gewraakte cliché verskyn genadiglik minder gereeld in moderne publikasies, maar oordrewe of geforseerde beeldspraak doen groot afbreek aan my leesgenot.

Dialoog kan ’n leser ook ontneem van die ideale lekkerlees ervaring. Hoewel die tendens is om weg te beweeg van “hy-sê-sy-sê”, moet die konteks en vloei van die dialoog duidelik genoeg wees dat daar geen twyfel ontstaan oor wié aan die woord is nie.

Samevattend kan mens die stelling maak dat enige element wat veroorsaak dat die ritme van die lees versteur word, nie ideaal is nie. Met die uitsondering natuurlik van iets wat so puik beskryf of gestel word, dat jy dit eenvoudig weer moet lees, of selfs iewers neerpen.

Velle is dun en ego’s broos. Dalk is dit die rede hoekom sommige van hierdie elemente deurglip in publikasies. Dalk bloot ’n kwessie van smaak wat verskil. Die oplossing? Met die reuse aanbod van Afrikaanse boeke, kan jy kies wat jou aanstaan. Hou verby, eerder as om te af te kraak, wanneer jy iewers nie heeltemal so lekker lees as wat jy sou verkies nie.

Waar is Elodie?

Daar is al wyd gedebateer oor wat ’n koper eerste aantrek: die skrywer se naam of die buiteblad? In die geval van Vermis, was dit vir my maklik: beslis die treffende buiteblad, want die skrywer, Jeanette Stals was vir my onbekend. Ek was baie vinnig oortuig dat die waarde nie beperk is tot die katoë en die effektiewe foto van ‘n stegie nie. Die openingsparagraaf plaas die leser onmiddelik in die spannende scenario. Terwyl die ondersoek na Elodie se verdwying, onder leiding van Luna en haar halfbroer, Johan, uiteraard alle moontlikhede moet ondersoek, weet die leser reeds dat hier gemene spel is, en nie ’n tiener wat weggeloop het nie. Die spanning loop vinnig op, want allerlei euwels soos moetiemoorde en seksslaafhandel begin lyk na moontlikhede.

Die skrywer slaag uitstekend daarin om ‘n veelvlakkige verhaal te skep, waarin die dinamika van die O’Neillgesin, hulle verbintenis met Conrad du Toit en sy seuns, en Elodie se verdwyning, verweef word tot ‘n besondere leeservaring. Jeanette Stals se ongedwonge skryfstyl dra grootliks by tot die sukses van die boek, tog is dit nie arm aan beskrywende juwele nie, soos op bl 52: “Die akker- en plataanboom strek hulle takke wyd, verstrengel effens in die verdrag wat hulle gesluit het om die agtertuin koel te hou.” Pragtige Afrikaans, sonder fieterjasies.

Ek gaan bepaald probeer om Katoog, die eerste Luna-verhaal, ook onder oë te kry, terwyl ek gretig wag vir ’n verdere toevoeging tot die reeks. Jeanette Stals is myns insiens ’n vars naam onder spanningsverhaalskrywers wat aanhangers van dié genre, gerus kan dophou.

Renata Malan se nuutste uitdaging

Die derde verhaal van Madelein Rust waarin Renata Malan die sentrale figuur is, het vanaf die eerste bladsy weer gesorg vir kompulsiewe lees, totdat die intrige ontknoop is. Ek was effens verlig dat niemand kon aanskou hoe ek trane moes afvee aan die einde van ’n spanningsroman nie. Die skrywer het die gawe om die leser sodanig te betrek by die verhaal, dat jy dit eerder beleef, as lees. Dit is met ’n gevoel van ontsetting dat ek die boek toemaak; dit is nie vergesogte verdigsel nie, dit kan gebeur, tewens, dit gebeur daagliks rondom ons.

Hoewel sekere elemente noodwendig weer aanwesig is, soos Renata se stryd teen haar moordenaarsgene en haar pa se betrokkenheid in die agtergrond, is die storielyn vars en baie kompleks. ’n Gesin word gruwelik in hulle huis afgemaai, asook tweelingseuns wat daar gekuier het. Dié se pa kontrakteer vir Renata en haar span om die moord te ondersoek. Die ondersoek maak wye draaie, raak aan smokkelary in verskeie vorms, kinderpornografie, molestering, prostitusie, dwelmhandel. Was die motief afpersing, of wraak? Daar is ‘n goeie aanbieding van verdagtes, maar die skrywer stel die oplossing vernuftig uit om die leser aan die wonder te hou.

Ek beveel die boek met vrymoedigheid aan vir diegene wat hou van spanningsverhale. Indien jy nog nie Monstersaad en Bloedlyn onder oë gehad het nie, begin gerus eers daar. Ek sien met groot verwagting uit na die volgende Renata Malan boek. Die karakter is beslis sterk genoeg om te sorg vir nog ure se leesgenot.

Offerande boei enduit

Met Offerlam vars in die geheue, kon ek moeiteloos die drade optel en terugglip in die wêreld van Caz Colijn, Lilah en Luc. Die storielyn het egter nie bloot voortgegaan nie, dit het veel wyer en dieper geword met die toerede van nuwe karakters en nuwe sub-storielyne, onder andere die aktuele kwessie van renosterstroping. 
Caz… Hardkoppig, impulsief, onversetlik, onverskrokke lief vir haar kind. Luc… Die onwaarskynlike held na sy eie oordeel, styg uit bo sy vooroordele en onsekerhede, beweeg buite sy gemaksone en word so ‘n waardige rolspeler. Die magdom karakters word effektief uitgebou na gelang van hulle bydrae tot die komplekse storielyn. Die wit-swart konflik in Afrika, wat oorspoel na ander kontinente, rassevermenging, homoseksualiteit, hebsug, wraak, bedrog, molestering; noem maar op en vind dit tussen die blaaie van hierdie boek.

Met sowat twintig persent om te lees, het ek begin wonder hoe Chanette Paul vir Caz uit die toenemende moeilikheid uitgeskryf gaan kry. Sy het egter nie teleurgestel nie. Ek het selfs die outeursnota van harte geniet, en deel die skrywer se dank aan ander partye wat n aandeel gehad het in die afronding van hierdie trefferverhaal.

Offerlam: ’n nuwe rigting

Omdat ek in 2015 nie so intens betrokke was nie, het die lofprysing, en gelukkig ook die kritiek met betrekking tot Chanette Paul se Offerlam, grootliks oor my kop gegaan. Daarom kan ek nou, na die lees daarvan, ’n opinie uitspreek wat nie deur ander menings beïnvloed is nie.

My eerste indruk was dat dit ver verwyderd was van die fiktiewe, maar meer gekonsentreerde ruimtes wat die skrywer geskep het in die Gys-reeks. Hier het ons te make met Suid-Afrika en sy eiesoortige probleme, België en die Kongo. Ook is daar soveel as vier geslagte betrokke, en ’n wye verskeidenheid van gesinne en interpersoonlike verbintenisse. Alles inaggenome, nie ’n boek wat mens sommer ligtelik aanpak en hoop om só tred te hou met die storielyn nie. Die afwisselende fokalisators, met verwysing na plek en datum, het my baie gehelp om koers te hou deur die komplekse verhaal.

Ek het by tye gewonder of Caz se aanvaarding van haar dogter se voorkoms, realisties is. Teen die einde van die boek, kry die leser egter beter insig in die trauma wat dit vir die hoofkarakter ingehou het, en hoe sy sterker daaruit gekom het.

Die boek wemel van gebroke verhoudings en van liefde is daar nie veel sprake nie, behalwe tussen Caz en haar dogter. Tog eindig die verhaal hoopvol, en word die lees van Offerande ononderhandelbaar. Ek wil tog enige aanhangers van Chanette Paul, wat soos ek, hierdie tweeluik misgeloop het, aanmoedig om Offerlam aan te skaf. Dit is nou ook in Engels vertaal onder die titel Sacrificed, vir diegene wat eerder Engels lees.

Helende liefde

Ek moes my woordeboek raadpleeg om ‘n vertaling vir “rollercoaster” te vind, want dit is presies waaraan Andrea Basson, mediese dokter en eggenote van ‘n skoolhoof, se pad my laat dink het. Vir ‘n geruime tyd word sy toenemend bewus daarvan dat iets skort in haar huwelik, meer as net die gebrek aan intimiteit. Een na die ander leidraad plaas haar op ‘n tuimeltrein wat vinnig momentum opbou. Sy kan haar huwelik nie red nie, net so min as wat sy kan keer dat sy tuimel tussen woede, vernedering, hartseer, verlies, ontnugtering, hoop, verwerping, liefde. Voordat sy heel, maar totaal anders, uiteindelik van die trein afstap, gaan sy deur fases wat heeltemal kontra haar aard is. Sy breek goed, sy vloek, sy koop onoordeelkundig, sy drink goedkoop wyn.

Met die lees van die boek, het ek vinnig onder die indruk gekom dat die skrywer baie bedrewe is (dit is immers haar vier en veertigste verhaal), maar ook dat sy ‘n deurwinterde persoon is. Lewenservaring en insig spreek tot die leser by monde van die onderskeie rolspelers.

Dit is ‘n boeiende en eerlike liefdesverhaal, met genoeg om die lyf om diegene wat glo in die liefde, tevrede te stel.