’n Troukoek en ’n wiskundeboek

Met Salma Swanepoel se nuutste Romanza word die leser amptelik voorgestel aan die sub-genre: Modern, soos dit aangedui word op die pragtige buiteblad. Hierdie indeling van Romanzas is ’n splinternuwe inisiatief van Lapa Uitgewers, wat altyd op soek is na nuwe maniere om lesersbelangstelling te stimuleer.

Daar heers ’n vreemde, plofbare situasie op Flenterbaai wanneer Annelize tydelik daar gaan heenkome vind en optree as haar beste vriendin se troubeplanner. Terselfdertyd kom haar vriendin se knorrige broer daar skryf aan ’n wiskunde handleiding met ’n dreigende sperdatum.

Die oulike en toepaslike titel vloei daaruit voort. “Bepaal jy jou maar by jou troukoeke, ek sal wel my duisend woorde baasraak.” (P.29) Dit nou by monde van Ludwig Brombek Jansen, soos Annelize het hom sommer van meets af aan opsom. Namate haar verlore selfvertroue geleidelik herstel, raak sy meer uitgesproke, soveel so dat sy hom aantree: “Het jy nie vervelige wiskundeformules om neer te skryf nie?” (p.108) Gelukwense aan die skrywer dat sy hierdie tema nie holrug ry nie, maar subtiel inwerk en net by ’n paar geleenthede.

Nog ’n geslaagde element is die manier waarop sy die leser lank aan die wonder hou oor Annelize. Wat het in haar lewe skeefgeloop? Watter werk het sy gedoen? Wie is Nico en wat was sy aandeel aan haar huidige dilemma?

Ek kon sommer lekker identifiseer met hierdie storielyn omdat ons gesin baie onlangs deur die hele proses van troubeplanning gespook het. Die spanning en organisasie wat Annelize, die ouers van die bruid en die bruid self, daarrondom beleef, is glad nie oordrewe nie. Veral nie wanneer daar geen professionele troubeplanner in die prentjie is nie. Knap gedaan, Salma Swanepoel.

Die gedrukte boek en die e-boek kan direk by Lapa bestel word.

Boeretroos vir die hart

Ek was nog altyd oortuig dat feite vreemder of meer interessant kan wees as fiksie. Slaag jy dus as skrywer om fiksie te skoei op feite, het jy dalk ’n wenresep beet. Dit is presies wat Lizelle von Wielligh gedoen het in haar splinternuwe Romanza, Boeretroos vir die hart. Dit is uitgegee onder die sub-genre, Histories. In ’n gesprek met Christelle Woudberg, uitgewer by Romanza Lapa, het Lizelle vertel hoe sy op ’n boekie in die biblioteek afgekom het met geskiedenis oor die 1820 Britse setlaars aan die Oosgrens. Hulle wedervaringe, ontberings en ontnugterings het die basis gevorm van haar storielyn en karakters.

Die setlaars se geskiedenis was ’n uitstekende keuse, want dit is nog nie oor-ontgin in ligte leesstof sover my kennis strek nie. Terwyl die liefdesverhaal van Emma Williams en Rasmus Erasmus sentraal staan, word die prentjie baie duidelik geskilder van die skokkende werklikheid wat die Engelse immigrante op die lyf geloop het toe hulle in die ongerepte Zuurveld aankom.

Emma vertoon deursettingsvermoë en aanpasbaarheid onder die uitdagende omstandighede, terwyl Rasmus ’n held uit een stuk is. Ek het die storie regtig baie geniet. Daar was geen vervelige dele waar die storielyn afgeplat het nie. Dit beweeg vinnig en doelgerig, met goeie karakterontwikkeling en ’n paar verrassende elemente soos lobola wat nooit moes gewees het nie. Aanhangers van Lizelle von Wielligh se werk kan uitsien na twee verdere aflewerings in hierdie reeks wat in die loop van 2023 gaan verskyn.

Aurora

Aurora vertel die verhaal van ’n jong predikant, Dawid Uys, en sy buitengewone verbintenis met ’n beesplaas. ’n Onverwagte testament stel vir Dawid voor ’n belangrike keuse wat impakteer op sy geloof, sy tyd, sy lojaliteite en ook op die gemeente waarin hy arbei. Dit raak verder sy herinneringe aan sy ouers ten nouste.

Nie alleen word Dawid se geloof tot die uiterste getoets nie, maar ook sy vertroue in mense met wie hy oënskynlik ’n goeie verhouding gehad het. Maak jouself gereed om op allerlei dwaalspore geneem te word wanneer dinge op Aurora en in die gemeente skrikwekkend skeef loop, selfs lewensbedreigend raak. Op die koop toe word daar ook ’n liefdesdriehoek bygewerk in die storielyn wat afspeel vanaf Mei 2014 tot Mei 2015.

Daar bly vrae oor die weduwee onbeantwoord, maar dit pla nie werklik nie, want dit vorm deel van die sekerheid waarvoor Dawid ernstig gebid het. Die verhaal sluit dan ook op ’n bevredigende noot af nadat die leser as’t ware saam met Dawid deur diep waters gestoei het.

Twee tegniese blapse het my opgeval. Een daarvan was die datum, Woensdagoggend 25 Mei, wat in der waarheid 28 Mei moes wees. (p.44). Dan is daar die verwysing na vier lede van die finansiële kommissie, terwyl ek vyf lede tel. (p.15)

Aurora is ’n publikasie van Luca, ’n druknaam van Lapa Uitgewers wat geestelike fiksie en nie-fiksie van uitstaande gehalte uitgee.

Kosmos en komete

Soos ek al voorheen bely het, is ek geen kenner op die gebied van poësie nie en word ek baie vinnig geïntimideer deur hoogere mymeringe en verborge betekenisse wat soveel werk in hierdie genre kenmerk. Ontdek ek toe vandag in die biblioteek ‘n bundel van kaalwoorde (Ané Kotzé), wat hierdie besware weerspreek – soveel so dat ek waarskynlik nog in my leentydperk ’n paar maal daardeur gaan blaai, hoewel ek dit nou in een sitting deurgelees het.

Die voorkoms van die bundel is eweneens baie geslaagd, eenvoudige, skoon bladuitleg en lettertipe wat herinner aan ‘n outydse tikmasjien. Die bladsye is wit, afgewissel met ‘n geruite patroon. Die illustrasies is minimalistiese lyntekeninge wat die teks ondersteun. ‘n Plesier om te lees én te sien.

kaalwoorde het 66k volgelinge op Facebook, wat ek kan begryp, gegewe die toeganklikheid van haar gedigte en die raakvat van emosies van uiteenlopende aard. Die gedigte in hierdie debuutbundel spreek van liefde, verlies, van onthou en van nostalgie.

Heerlike pitkos, soos

“wees geduldig met jouself

dans stadig deur jou seisoene

en aanvaar tyd

vir wat dit is” (p.86) en dan die aantyging:

“elke keer as jy my “engel” noem

hou my gedagtes ’n oomblik van stilte

vir my vlerke wat geknip is.” (p.85)

Of jy kaalwoorde volg op sosiale media of nie, hierdie bundel sal ’n aanwins wees op die rakke van liefhebbers van poësie.

The sense of an ending

Die vierde item op die Lekkerleesuitdaging vir 2023 is ’n Engelse boek wat bekroon is. Weliswaar vind ek toe ’n tweedehandse kopie daarvan op my boekrak. The sense of an ending, deur Julian Barnes het in 2011 die Man Booker Prys ontvang. Dit is in 2012 uitgegee deur Vintage U.K. en dit is ook later verfilm.

Ek het baie moeilik begin lees aan die relatief dun boek. Die Engelse kultuur, spreektaal en waardes val vreemd op die oor en na ’n paar bladsye was dit neergesit. Totdat ek begin nadink het en besef het dat daar tog raakpunte was tussen my geslag en die boekkarakters in die sestigs en die sewentigs. Die wedywering, die seksuele verkenning so al op die rand van welvoeglikheid, die foutering en swangerskappe, en ongelukkig ook selfdood.

So volg ek toe die storielyn en die hoofkarakter, Tony, se meimering en filosofië oor die lewe, ouer word, die ouderdom, vriendskappe en verhoudings. Moet ek met hom saamstem: “It strikes me that this may be one of the differences between youth and age: when we are young, we invent different futures for ourselves; when we are old, we invent different pasts for others.” (p.80) ’n Herlees sal sonder twyfel waarde toevoeg en ’n paar onsekerhede in my gemoed opklaar, maar daarvoor sien ek nie regtig nou kans nie. Te veel boeke, te min tyd!

SARIE 40 Flitsverhale

Gedurende die eerste dekade van die nuwe millenium het ek na ‘n redelike lang leesdroogte, ‘n hernude passie vir boeke en boekwinkels ontdek. Ek het boeke gekoop wat helaas soms ongelees in kaste en rakke verdwyn het. Een daarvan is Sarie se 40 Flitsverhale.

Toe ek dit nou weer ontdek, het dit my herinner hoekom ek hou van goeie kortverhale. Dit trek jou in, om byna desperaat een na die ander te verslind as jy ‘n bundel in die hande kry met groot name soos Chanette Paul, Kristel Loots, Helene de Kock, Wilna Hennig Adriaanse en ‘n rits ander skrywers.

Hierdie versameling is reeds so lank gelede as 2009 uitgegee deur Human & Rousseau, maar ek sal dit aanbeveel vir liefhebbers van hierdie genre.

’n Baie lang brief aan my dogter

“Om oor jou eie verlede te skryf, is soos om in diep seewater te duik. Hoe verder ondertoe jy swem, hoe donkerder word alles, hoe korter raak jou asem.” (p.100) Die skrywer se relaas oor die hoekom en hoé van memoirs was een van my gunsteling gedeeltes van die boek. Sy verduidelik dat die ingewikkeldheid van ’n memoir daarin lê dat jy moet skryf oor dinge soos dit werklik gebeur het, sonder om staat te maak op jou verbeelding.

Marita van der Vyver skryf in 2020 hierdie terugblik oor haar lewe, vanaf die heel begin, daar waar sy nog nie eers bewustelik kan onthou nie, in haar geliefde Afrikaans, al is haar dogter, Mia, meer gemaklik in Frans. Omdat ek net twee jaar ouer is as die skrywer, is die dinge waaroor sy skryf, vir my ook ’n teruggryp na die verlede, LM Radio, lughawes vernoem na staatshoofde, inryteaters, Siembamba.

Waar sy my egter ligjare vooruit is, is haar wêreldreise en haar deeglike kennis van boeke en skrywers, soos blyk uit die lange bronnelys aan die einde van die boek, baie waarvan ek kennis dra, maar wat ek nog nooit self gelees het nie.
Die skrywer wys herhaaldelik hoe sy haar lewenservarings gestalte gegee het in haar fiksie. Sy is eerlik en uitgesproke oor haar liefde vir haar geboorteland en taal, maar ook oor haar oortuigings rakende politiek en die gewraakte beleid van afsonderlike ontwikkeling.

Die memoir is in 2021 uitgegee deur Tafelberg, ’n druknaam van NB Uitgewers.

Wilde diere

’n Kinderboek soos Wilde diere maak my oumahart sommer vreeslik bly. Ek sien dadelik in my geestesoog hoe gretige kleutervingertjies die flappies oplig om te sien watter diere skuil daar onder. En ek visualiseer hoe ouer sibbe net so lekker saamkyk, beduie, en die teks voorlees. So speel-speel, kuier-kuier, leer kinders van een jaar en ouer hoe lyk die diere van die grasvlakte, die woestyn, die veld, die oerwoud en die berge.

Die volkleur bladsye, geïllustreer deur Fiona Powers, is van uitstaande gehalte; deursame, stewige karton en ’n glansafwerking om dit te beskerm teen die aanslag van jong lesertjies en kykertjies. Die doel is om denke, verbeelding en hand-oog-koördinasie by die jong kind te stimuleer.

Die reeks, wat bestaan uit Die Plaas en Wilde diere, is oorspronklik Really Decent Books Ltd uitgegee in die VK, terwyl Elsa Silke gesorg het vir die teks in Afrikaans. Dit word plaaslik uitgegee deur Human & Rousseau, ’n druknaam van NB Uitgewers. Kersfees is nou wel verby, maar dit sal lieflike verjaarsdaggeskenke uitmaak. Belê gerus in die plesier wat dit aan kinders gaan verskaf.

Plekkie in die son

Item 1 (’n Ou gunsteling) van die Lekkerleesuitdaging 2023, het my herinner aan skrywers uit my jong dae: Ela Spence, Nickey van Schalkwyk, Susanna M Lingua, Ettie Bierman, Wille Martin, Schalkie van Wyk. Detail van titels en stories het met die jare verdwyn, maar een het my bygebly. Tot vandag onthou ek die basiese storielyn van Plekkie in die son, die 1971 verhaal deur Ena Murray. Ek kan nie meer met sekerheid sê of ek die 1979 rolprent gesien het nie, mag wees.

Die storie het die toets van tyd deurstaan. In 2013 is die aangrypende verhaal van Karen Viljoen se verdoemende diagnose as ’n Kindle weergawe uitgegee, steeds te koop op Amazon. Ek het die oorspronklike publikasie deur Voortrekker Pers, in 1971 op skool as ’n boekprys ontvang en bewaar dit soos goud saam met my ander boekpryse, ter wille van die sentiment daaraan verbonde.

Hoewel die verhaal afspeel in ’n tydgleuf ver verwyder van die moderne era, is daar beduidende ooreenkomste. Selfs vóórdat selfone en sosiale media die mensdom se tyd gekaap het, was daar huwelike waar man en vrou te besig was om mekaar na behore te waardeer. Waar sosiale verpligtinge hulle tyd saam gesteel het. Daar was reeds tóé mense wat gedryf is deur ambisie, status en rykdom, soos Otto Viljoen moes erken. (p. 28) En dan, die vrees vir dít wat jy nie kan beheer nie, dit was nog altyd deel van die mens.

Lees jy verby die verouderde skryfstyl, vind jy ’n hartseer verhaal van verlies, verbittering, verraad. Gelukkig stop dit nie daar nie. Die wiel draai vir Karen, en wanneer sy leer om te vergewe, word sy geseën met méér as wat sy verloor het.

Klankgrens

Nog ’n boek wat lank op my leeshoop vertoef het, is Maretha Maartens se roman, Klankgrens. Daar is ’n hele paar redes vir my versuim om daarby uit te kom, een synde die kontrasterende indrukke wat ek gekry het daaroor. Dit het gewissel van ’n vyfster resensie tot ’n “Kan dit nie klaarmaak nie” uitlating. Dan ook die eenvoudige feit dat daardie hoop van my onbehoorlik hoog was. Ook omdat ek nie seker was wat om te verwag van hierdie boek nie.

Die verhaal van Alec en Jo de Winnaar is geskoei op ’n vertelling deur Magda Slabbert, die vrou van ’n beroepsoldaat. Mense wat nie persoonlik blootgestel was aan die grensoorlog en wat dit aan al die betrokkenes gedoen het nie, kan baie ontstellende dinge wys word uit hierdie verhaal. Die ontberings en lewensverlies, beslis, maar veral die effek wat dit gehad het op gesinne. “Jy leer dat sy kom en gaan onverwags is, dat saamwees kortstondig soos die lewe en weggaan so onverwags soos die wegraping of die dood is.” (p.111)

Die aanbieding is effektief, in redelik kort hoofstukke met verwysing na plek, datum en gebeurlikheid in die opskrif. “As Pappa met die Flossie kom” ruk ’n mens aan die hart, want vrouens en kinders het ingelyks swaar gekry. Jo se lewensverhaal, van skoolkind tot middeljarige, word geskets; die stryd om alleen te oorleef, kinders groot te kry, die verlies van geliefdes, geloofstryd, selfs die verskrikking van Covid. En dan die hartseer gevolgtrekking: “Die soldaat wat terugkom na sy huis praat in die taal van ’n ander wêreld. Hy sukkel om die taal van dié wat op sy tuiskoms gewag het, weer te bemeester.” (p.236)

Maretha Maartens het met haar taalvaardigheid reg laat geskied aan ’n ontroerende storie, hoewel dit vir my iewers ná die halfpadmerk, bietjie uitgerek geraak het. Ek kan dit aanbeveel vir enigeen wat belangstel in méér as die veldslae van die oorlog wat so lank deel was van die verwysingsraamwerk van Suid-Afrikaners. Dit laat my dink aan woorde van ’n lied: “Except for the names and a few other changes, when you talk about me, the story is the same one.” Daar is ’n Alec en ’n Jo in baie huishoudings. Wees dankbaar as jy dit nie persoonlik aan jou lyf gevoel het nie.

Die boek is uitgegee deur Luca, ’n druknaam van Lapa Uitgewers. Bestel die gedrukte boek hier, en die e-boek by hierdie skakel.